اصول زیبایی شناسی در نوازندگی موتزارت

اصول زیبایی ­شناسی در نوازندگی موتزارت ، با نگاهی بر کنسرتو فلوت در ر ماژور K.314

نویسنده: دکتر آذین موحد، دانشیار و عضو هیئت علمی پردیس هنرهای زیبا

چکیده

در این مقاله اصول زیبایى شناسی دوران کلاسیک از دریچه موسیقى موتزارت بررسى مى شود.  علاوه بر مطالعه ى تطبیقى رسالات کهن موسیقى کلاسیک، این مقاله با بررسى کتب معاصر در زمینه سبک شناسی و اجرا و با استفاده از تجربیات چندین ساله نوازندگى و مطالعات در حوزه آموزش نوازندگى و اجراى دوره ، چارچوبى را براى معرفى معیارهاى تفسیر در نوازندگى موتزارت ترسیم مى کند.

در این راستا نکات مهمی که به شناخت قطعات این دوره کمک مى کند معرفى مى شوند تا نوازندگان معیارهایى را براى تفسیر قطعات درنظر گیرند. در آغاز، مقاله به معرفى زوایاى خلاق در آهنگسازى موتزارت که تحت تاَثیر فضاى فرهنگى هنرى او شکل گرفته مى پردازد و سپس، با توجه به تاُکید زیاد بر همپایى فن سخنوری با نوازندگى در دوران کلاسیک، آن دسته از پارامترهای موسیقی راکه بر درک ساختارهاى دستورى و نحوى قطعات نقش ایفا مى کنند معرفى مى کند و پیشنهاد دارد که نوازندگان علاوه بر درک ظرافتهاى ساختارى هر قطعه و تشخیص روابط فرمال قطعات لازم است تکنیکهاى فن بیان در موسیقى همچون نتوع تاکیدها، آرتیکولاسیون و سونوریته را مطابق با معیارهاى هنرى هر دوره مد نظر قرار دهند و به فصاحت و شیوایى در اجراى قطعات دست یابند.

 مقدمه

سال های 1750 تا 1800 میلادی در تاریخ موسیقی کلاسیک از اهمیت ویژه ای برخوردارند. تلاقی معنویت موسیقی، بازمانده از نظام عبادی و مذهبی دوران باروک با مردم گرایی هنر که دربستر جنبش طوفان و تنش، موسیقی را بهترین هنر برای ترجمان احساسات بشر تشخیص داده بود، فضایی دوگانه ایجاد کرده بود.  الگوی این تلاقی را در وجود هیچ آهنگسازی بهتر از ولفگانگ آمادئوس موتزارت (1791 – 1756) نمی توان دید زیرا که موتزارت موسیقی خود را بازتابی از این محور پیچیده و اما خلاق می دید و تمامی پارامترهای موسیقی را عواملی در خدمت متحد ساختن این دوسویگی.

موسیقی موتزارت چه از نظر ساختاری و چه از لحاظ سبک شناسی به رغم تاثیرپذیری از این فضای دو سویه، در شکوفا کردن مهارتهای بنیادین نوازندگی بسیار مؤثر است و درک زوایای زیبایی شناسانه ی آن در تقویت هنر بیان و تفسیر بسیار مؤثر و راه گشا است و علی رغم سپری شدن برهه های طولانى تاریخ و شکل گیری سبک ها و جریان های گوناگون هنری، جایگاه آن در دنیای نوازندگی همواره همتایی نمی شناسد. به همین سبب اجرای قطعات او ، کماکان در صدر فهرست قطعات امتحانی و آموزشی مؤسسات مختلف جهان قرار دارد و همواره از معیارهای مهم در ارزیابی مهارت نوازندگان و موسیقیدانان محسوب مى شود. در این نوشتار تلاش خواهد شد آن دسته از زوایای موسیقی موتزارت که در قرن 18 باعث تکامل هنر نوازندگی شد مطرح شود و با برسی عناصر مهم در فضای فرهنگی آن دوران و جریانهاى مختلف فکرى و هنرى که در زمان او به شکل گیری ابعاد زیربنایی سبک کلاسیک منجر شد، تعاملی پیرامون معیارهای زیبایی شناسی در موسیقی موتزارت و زوایای فکری در نوازندگی اصولی قطعات او صورت گیرد.

هنر نوازندگی همواره در طول تاریخ با چالش تفسیر روبرو بوده است و در ترسیم ابعاد هنری که نیل به امیال آهنگساز را مد نظر داشته باشد فراز و نشیبهای زیادی را تجربه کرده است. وفاداری به تفکر آهنگساز از یک سو و پیشرفتهای چشمگیر در مکانیزم سازها و توسعه سلیقه ی موسیقایی شنوندگان به سمت معیارهای معاصر چالش تفسیر را در جهان امروز بیش از پیش کرده و نوازندگان همواره با این سؤال روبرو هستند که پیشرفتهای معاصر و مهارت های مکانیزم را چگونه با معیارهای موسیقایی آهنگساز و زیبایی شناسی دوران او همسو سازند.

این نکته که امروزه در راْس دغدغه های معلمان موسیقی در جهان است، نویسنده را بر آن داشت تا معیارهایی را که بتوانند نوازندگان را به تفکر هر یک از دوره های مختلف موسیقی نزدیک کند جستجو کرده و در این راه آگاهی لازم را به نوازندگان جوان به منظور انجام انتخابهای صحیح و قضاوت هنری مستدل در حین تمرین یا اجرا بدهد. در این مقاله، نویسنده با مطالعه جریان هاى تاریخى، آنالیز ساختارى و بررسى تطبیقى رسالات قدیمى تلاش کرده تا مطالبى را که تفکر آهنگسازان دوران کلاسیک را نسبت به عناصر مختلف موسیقى شفاف مى کند جستجو کرده و در این راه معیارهایى را براى انجام انتخابهای صحیح در تفسیر قطعات ارائه کند. با بررسى اصول ساختار و اصول زیبایى شناسى دوره و با توجه به دستورالعمل هایى که در رسالات قدیمى بر آنها تاَکید شده،  نویسنده چارچوبى را در راستاى معرفى اصول فکرى در قطعات موتزارت پیشنهاد مى کند که با استفاده از آن نوازندگان بتوانند رابطه ی پیچیده و اما شگفت انگیز بین نوتاسیون و صدا را در قطعات او دریابد و با بگارگیرى آنها اجراى صحیح از قطعات او انجام دهند. در پایان، این مقاله نتیجه مى گیرد که توجه به معیارهاى زیبا شناختی و بکارگیرى آنها در نوازندگى در توسعه اندیشه و مهارت نوازندگان بسیار تاُثیرگزار است.

مقاله کامل را از لینک زیر دانلود نمایید :